تابناک / صبح روز پنجشنبه 30 خرداد ماه، چهل و هفتمین نشست تخصصی توسعه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گیلان با موضوع "توسعه پایدار و مخاطرات طبیعی (به مناسبت سالروز زلزله رودبار و منجیل)" با سخنرانی دکتر مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در سالن اجتماعات سازمان برگزار شد.
به گزارش روابط‌عمومی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان، در این نشست دکتر مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، زلزله 31 خردادماه سال 69 گیلان را از حیث تاریخی و علمی بسیار حائز اهمیت دانست و گفت: طی 29 سال گذشته تغییرات بسیار زیادی در استان گیلان اتفاق افتاده و بناهای زیادی احداث شده است. لذا نیازمند یادآوری زلزله منجیل و تاثیر آن بر مردم هستیم.
وی با اشاره به پیوند توسعه پایدار و مخاطرات طبیعی، افزود: توسعه ای که مطالبه و اجرا می کنیم باید پایدار باشد؛ نه اینکه به ناپایداری شرایط بیانجامد.
استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، کانون زلزله سال 69 را محل تلاقی دو ساختار زمین شناسی مهم دانست و تصریح کرد: فعالیت گسل رودبار موجب از بین رفتن تمدن مارلیک شد و بعد از سه هزار سال در سال 1990 تکرار شد.
عضو وابسته فرهنگستان علوم یادآور شد: طی 120 سال گذشته بخش میانی گسل آستارا (از جنوب تا قبل از تالش) و بخش غربی رشت زلزله خیزی دستگاهی را نشان نداده است. لذا باید دقت بیشتری نسبت به این مناطق داشته باشیم.
وی با اشاره به اینکه جمعیت گیلان حدود ۲.۵ میلیون نفر است عنوان کرد: حدود 700 هزار نفر از جمعیت گیلان در شهرستان رشت مستقر هستند که این جمعیت در طول روز به یک میلیون نفر هم می رسد. آبادی‌های گیلان نیز دارای جمعیت 500 تا یک هزار نفر است که به ویژگی‌های اقلیمی استان برمی‌گردد.
زارع، با بیان اینکه شهرستان رودبار 91 هزار نفر جمعیت در سال 69 داشت، گفت: از این جمعیت 35 هزار نفر در سه شهر رودبار، منجیل و لوشان و بقیه در روستاها ساکن بودند. این در حالی است که تلفات ناشی از زلزله سال 69 رودبار و منجیل 35 هزار نفر اعلام شده است، اما تعداد شناسنامه‌های باطل شده و تلفات شمارش شده به 15 هزار و 800 نفر می رسد.
وی از کاهش جمعیت شهرستان رودبار نسبت به 29 سال گذشته خبر داد و اضافه کرد: براساس نتایج حاصل از سرشماری سال 95 جمعیت رودبار 60 هزار نفر شمارش شده که باید طی مدت مذکور به یکصد هزار نفر می‌رسید؛ نه اینکه کسری 30 درصدی جمعیت داشته باشیم.
استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، مهاجرت به شهرهای بزرگ به ویژه رشت را یکی از علل کاهش جمعیت شهرستان رودبار دانست و تصریح کرد: اگر زلزله سال 69 هم اکنون تکرار شود، به خاطر جمعیت کم و توسعه شهر و افزایش تاب آوری خسارات و تلفات کمتری را مشاهده خواهیم کرد. در واقع اگر مراکز جمعیتی ما در معرض زمین لرزه قرار گیرد تلفات افزایش می‌یابد.
زارع، توزیع جمعیت در آبادی‌های گیلان را خوب دانست و متذکر شد: توزیع جمعیت به صورت کلونی‌های کوچک، اما فراوان در شرایط بحرانی به نفع ماست.
عضو وابسته فرهنگستان علوم، با بیان اینکه اسم زلزله اسم محل با بیشترین خسارت و تلفات است، اظهار کرد: در زلزله سال 31 خردادماه سال 69 منجیل در نزدیکی کانون زلزله قرار داشت و ویران شد لذا «زلزله منجیل» نام می گیرد.
وی با اشاره به نزدیکی سه کانون زلزله منجیل، زلزله بوئین زهرا و زلزله چنگوره آوج با گسل البرز، ادامه داد: کانون زلزله منجیل مهمترین تلاقی ساختاری در جنوب غربی کاسپین است. گسل، گسیختگی و زمین لغزش نیز در غرب محور سد سپیدرود رخ داد.
زارع، سد سپیدرود را مهمترین سازه سدی در تاریخ سدهای دنیا دانست که به کانون زمین لرزه‌ای با این بزرگی نزدیک بوده و عملکرد خوبی داشته خاطرنشان کرد: سد سپیدرود در جریان زلزله سال 69 ترک خورد که این ترک‌ها در عملیات بازسازی سد برطرف شد. البته اکثر سدها در کشورهای دارای تکتونیک فعال در ابتدای دره (که نشان دهنده گسل است) احداث می‌شوند تا بیشترین جمع‌آوری آب را داشته باشند.
استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، با اشاره به وجود زمین لغزش ناشی از زلزله منجیل در منطقه توتکابن، اضافه کرد: شبکه شتابنگاری کشور پس از رخداد زلزله 69 توسعه یافت و نصب شتابنگارهای دیجیتال افزایش پیدا کرد؛ به گونه‌ای که از سال 52 تا 72 تنها 276 دستگاه آنالوگ داشتیم، اما از سال 72 تاکنون یک هزار و 100 دستگاه دیجیتال داریم.
وی ویرایش آیین نامه‌ها و استانداردهای زلزله‌ای مانند آیین‌نامه 2800 و تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور را از دیگر اقداماتی دانست که به دنبال زلزله منجیل صورت گرفت و گفت: سوانح طبیعی، حوادثی طبیعی هستند که نتایج تاسف باری برای موجودات زنده به وجود می آوردند و باعث ایجاد خسارت های مالی و جانی زیادی برای انسان می شوند.
زارع، با بیان اینکه بلایای طبیعی همواره بخشی از تاریخ حیات انسان بوده اند، تاکید کرد: از جمله بلایای طبیعی رایج می‌توان به زمین لرزه، آتش سوزی جنگل، فوران آتشفشان، سونامی، سیلاب، گردباد و خشکسالی اشاره کرد، اما بحران زمانی اتفاق می افتد که بلای طبیعی از حد توان ما برای مواجهه با آن خارج شود.
استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، 90 درصد سوانح طبیعی را دارای منشا اقلیمی دانست و عنوان کرد: زلزله منشا اقلیمی ندارد، اما پدیده‌های اقلیمی بر وقوع زلزله تاثیرگذار است. زلزله‌ها 10 درصد سوانح طبیعی دنیا را تشکیل می‌دهد و همچنان بیشترین تلفات انسانی را ایجاد می‌کند.
وی با بیان اینکه سیل آسیب زاترین سانحه طبیعی برای ایران است، متذکر شد: سیل بیشترین خسارات را به زیرساخت‌های کشور و زندگی مردم وارد کرده است، اما با توجه به موقعیت جغرافیایی، اقلیمی و زمین ساختی ایران سوانح اقلیمی، خطرات ناشی از برخی فرایندهای زمین شناسی و زمین ساختی و خطرات زیست محیطی بیشترین گستردگی را دارد.
زارع، گسل آستارا، گسل لاهیجان، گسل خزر، گسل رودبار، گسل منجیل و گسل کلیشوم را از جمله گسل‌های مهم گیلان دانست و افزود: گسل لاهیجان جزو گسل‌های فعال منطقه است و شهر لاهیجان در انتهای این گسل قرار دارد. البته لاهیجان محل تلاقی دو گسل نیز می باشد. بی‌تردید فعالیت گسل لاهیجان بر رشت نیز اثرگذار خواهد بود.
وی با تاکید بر لزوم بررسی گسل‌های غیر فعال گیلان، خاطرنشان کرد: گیلان در زمره مناطق پر خطر از دیدگاه لرزه خیزی، سیل و زمین لغزش قرار دارد. سابقه سیلاب در گیلان وجود دارد، اما خوشبختانه در معرض آسیب سیل 98 قرار نگرفت.
استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، با بیان اینکه زلزله‌ها موجب به هم ریختن وضع منطقه می‌شوند، تصریح کرد: آزادراه قزوین - رشت و راه آهن گیلان از منجیل و رودبار عبور می‌کند که از محدوده‌های گسله و لغزش است. لذا برای منطقه رودبار مانیتور کردن را پیشنهاد می‌کنم که در راستای توسعه پایدار است.
زارع استفاده از انرژی‌های پاک و تجدیدشونده را یکی از مولفه‌های توسعه پایدار دانست و بیان کرد: باید در همه مناطق از پتانسیل های موجود استفاده کنیم و گیلان ظرفیت خوبی در بخش انرژی باد و زمین گرمایی دارد.
احداث موزه میراث روستایی گیلان، دستاورد زلزله رودبار و منجیل است
در ادامه نشست کیوان محمّدی رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان با تاکید بر لزوم برگزاری همایش سی امین سالروز زلزله رودبار و منجیل در سال 99، گفت: زلزله دارای ابعاد مختلف اقتصادی، جمعیتی، فرهنگی و معماری است. لذا می‌توان همه این ابعاد را مورد بحث و بررسی قرار داد تا دید چه تغییراتی پس از گذشت 30 سال ایجاد شده است.
وی با بیان اینکه باید از حوادث و بلایای طبیعی عبرت بگیریم، افزود: وقوع سیل در ابتدای سالجاری جامعه ما را به شدت تحت تاثیر قرار داد. ولی از آنگونه حوادث طبیعی بود که شاید می‌توانستیم برای یک هزاره برای آن برنامه داشته باشیم تا بتوانیم ضمن کاهش خسارات مالی و جانی، نهایت بهره‌برداری را ببریم.
رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی گیلان با اشاره به هزینه بالای تولید یک مترمکعب آب شیرین از آب شور دریای خزر یا خلیج فارس، ادامه داد: در جریان سیل ابتدای امسال 40 میلیارد مترمکعب باران طی دو هفته بارید، اما همه از دست رفت و حتی مناطق درگیر سیل اکنون با کم آبی مواجه هستند که نشان می‌دهد اگر جلساتی مداوم مانند جلسه امروز برگزار شود می‌توان این مسائل را مورد واکای قرار داد تا از ظرفیت‌های طبیعی به خوبی استفاده کنیم.
محمّدی با اشاره به زلزله خیزی استان گیلان گفت: یکی از دستاوردهای زلزله سال 69 رودبار و منجیل خصوصاً در حوزه مهندسی، احداث موزه میراث روستایی گیلان است. اگر چه زلزله تلفات بسیار سنگین جانی و مالی و خاطرات بد از خود برجای گذاشت اما متوجه یک نکته مهم شدیم و آن در باب دانشی بود که در معماری خانه‌های روستایی وجود داشت. لذا می‌طلبد از این دانش استفاده شود.
وی با بیان اینکه تورهای گردشگری خارجی بارها و بارها از موزه میراث روستایی گیلان بازدید کرده اند، تصریح کرد: گسل ها و مناطق زلزله خیز گیلان نیز می تواند نمونه های خوبی برای دانشجویان رشته های مرتبط با زمین شناسی از سراسر دنیا باشد.
محمّدی "توسعه" را محور اصلی نشست های سازمان مدیریت و برنامه ریزی گیلان دانست و خاطرنشان کرد: توسعه ابعاد مختلفی دارد و اگر همه ابعاد توسعه برای ما تبیین و روشن نشود و بخشی از زندگی روزمره ما نباشد، توسعه پایدار اتفاق نخواهد افتاد.
